Kunst van Den Hoorn, nr. 3 - Balthasar Joosz.

Op de vroegere gemeentegrens van Den Hoorn en Delft stond nabij de Hoornsevaart een van de meest afgebeelde molens in de regio van Delft. Het betrof de houtzaagmolen 'De Gekroonde Zalm'. Nu bevinden zich op deze locatie de zaak van Siem de Jong Funsports en enige hoge Delftse woonblokken. Ouderen verbinden aan deze plaats de naam 'Witte Huizen'. Deze woningen zijn in de negentiende eeuw gebouwd voor de personeelsleden van de houtzaagmolen. Ze werden in juli 1944 gesloopt, evenals enige andere huizen langs de rijweg naar Delft. De Duitsers wilden aan de westzijde van de stad een breed schootsveld hebben.

De afbeelding uit 1827 toont de paltrokmolen, met ernaast een loods, twee woningen en een groot pand aan de weg, dat toen bewoond werd door zaagmolenaar Gerrit van der Krap. Deze gegevens zijn te vinden in het oudste kadasterboek van de gemeente Hof van Delft, waaronder de houtzaagmolen tot 1921 viel. De pentekening in grijs is gemaakt door Balthasar Joosz., die in 1772 in Konstanz werd geboren; hij overleed in Delft op 28 oktober 1834. De kunstenaar was onder andere tekenleraar aan de Artillerie- en Genieschool in Delft. Van hem zijn meerdere stads- en dorpsgezichten (pentekeningen en aquarellen) bekend.

De paltrokmolen 'De Gekroonde Salm' werd in opdracht van Teunis Pietersz. Salm in 1725 in Oostzaan gebouwd. Voor de bouw van deze molen had hij bij de weeskamer in Oostzaan een lening van 1.000 gulden afgesloten tegen 4% rente. In de Zaanstreek bloeide in de periode 1715-1730 de houtzaagindustrie. Hier stonden in 1731 maar liefst 256 houtzaagmolens! Na 1730 begon de neergang in de houtzagerij. Ook Teunis Pietersz. Salm kwam op den duur in financiële problemen. Zijn molen werd op 10 oktober 1746 te koop aangeboden. De molenslopers Jan de Vries en Claas Rol kregen de zaagmolen, die voor 2.000 gulden was verzekerd, met erf, schuren en gereedschappen voor 375 gulden in handen. Ze verkochten de 22-jarige paltrokmolen aan Jacob Michielszoon Hartog, die 'De Gekroonde Zalm' (nu 'Zalm' in plaats van 'Salm') in 1747 aan de Kartuizerwetering in Hof van Delft liet herbouwen. Achtereenvolgens waren na Jacob Michielszoon eigenaren: Cornelis en Huibert Hartog tot 1784, Martinus de Vlugt en Martinus van der Rest tot 1809, Gerrit van der Krap tot 1844. Johannes van der Krap tot 1850, Bruno Corneliszoon van Groenewegen en daarna zijn weduwe Anna Catharina Zuiderwijk tot 1892, vervolgens Josephus Aloijsius van Schaik tot 1919 en de firma E. van Schaik tot 1923.

'De Gekroonde Zalm' werd in 1928 gesloopt. Het was toen de laatste paltrokmolen van Zuid-Holland. Acties om de fraai gelegen molen te behouden mislukten.

Jacques Moerman, Historische Vereniging Oud-Schipluiden

12 december 2013