Kunst van Den Hoorn, nr. 2 - Arnold Wittkamp

Arnold Wittkamp (1827-1900) werd in Riesenbeck (Duitsland) geboren. Van 1850 tot 1858 werkte hij als kunstenaar in Antwerpen. Van 1863 tot 1879 woonde hij in Delft. Hij schilderde landschappen en maakte tekeningen en aquarellen. Zijn werk hangt in verschillende musea; recentelijk is een schilderij van hem verkocht door het veilinghuis Christie's. 

Wittkamp heeft kort voor 1865 een olieverfschilderij gemaakt van twee houtzaagmolens in Den Hoorn. Ze stonden aan het begin van de weg naar Schipluiden, op het terrein waar A.F. Hallensleben als laatste een houtbedrijf bezat. Bij de houtzagerij hoorde een balkengat aan de overzijde van de Gaag, waar de boomstammen in het water werden bewaard, voordat ze gezaagd werden. Oude inwoners van Den Hoorn kunnen zich nog wel herinneren dat de kade hier onderbroken werd door een bruggetje. Op het schilderij zien we een aantal boomstammen in de vaart drijven. Bij de houtzaagmolens heeft Wittkamp ook enige schuren (loodsen) en een woning afgebeeld.

In 1776 kocht de Hoornse houthandelaar Cornelis Breur in Westzaan een houtzaagmolen. Het was een houten paltrokmolen, die vervolgens in onderdelen naar Den Hoorn werd verscheept. De molen kwam op een perceel grond (de driehoek) gelegen tussen de Woudseweg, de Lookwatering en de Rijksstraatweg. Als fundering werd een vloer van zwaar eikenhout gelegd. Daarop kwam een lage, ringvormig gemetselde muur met rollen. Een paltrokmolen kan in zijn geheel draaien. Het is de achterste molen op het schilderij. Breur noemde de molen 'De Hoop'. Na zijn dood waren achtereenvolgens eigenaar: zijn weduwe Adriana Ruysch, haar tweede echtgenoot Hendrik Buys, Willem van Westrheene, Herman Hartogh Heys en Laurentius Vreeburg.

Het schilderij toont op hetzelfde perceel nog een houtzaagmolen, namelijk een stellingmolen. Deze stond dichter bij de bebouwing van Den Hoorn, vandaar dat deze molen hoog gebouwd werd om toch voldoende wind te vangen. De stellingmolen droeg de naam 'De Eendracht'. Deze molen werd in 1865 afgebroken en vervangen door de stoomzaagmolen 'De Jonge Pieter'. De paltrokmolen werd in 1880 gesloopt. Op deze locatie bleef tot 1993 een houtbedrijf gevestigd, waar op het laatst vooral pallets werden gemaakt. Ze stonden onder andere opgeslagen op het terrein van het gedempte balkengat. Eigenaren waren in de vorige eeuw achtereenvolgens: Pieter van Schaik, Henk Steyger en Dolf Hallensleben. Meer dan 200 jaar is op deze plaats hout bewerkt. Het gebiedje wacht nu al geruime tijd op een nieuwe bestemming.

Den Hoorn telde in de negentiende eeuw nog twee houtzaagmolens, namelijk 'Het Fortuyn', gelegen aan het begin van de Woudseweg tussen de huidige 'Rijstuin' en de Lookwatering en 'De Gekroonde Zalm', die achter de 'Witte Huizen' (nu Siem de Jong Funsports) stond op de oude gemeentegrens met Delft. Vooral de laatste houtzaagmolen, eveneens een paltrokmolen, is door kunstenaars vele malen afgebeeld. Deze molen werd in 1928 gesloopt en zal in een volgende aflevering besproken worden.

Jacques Moerman, Historische Vereniging Oud-Schipluiden

12 december 2013