Johan Barthold Jongkind (1819-1891)
Jongkind is geboren op 3 juni 1819 in Latrop (nabij Ootmarsum in de
provincie Overijssel). In 1820 verhuisde de hij met de familie naar Vlaardingen
(Zuid-Holland). Jongkind bracht een belangrijk deel van zijn jeugd
door in Maassluis. Na de dood van zijn vader in 1836 werd hij
leerling van de Haagse schilder Andreas
Schelfhout. Hij ging in 1837 wonen in een etablissement in Den
Haag en maakte in de jaren daarna regelmatig lange wandelingen buiten
de stad. Soms bezocht hij zijn moeder in Maassluis of ging hij naar
zijn zuster in Klaaswaal. Zijn vriend Charles Rochussen
vergezelde hem op zijn tochten. Hij vertelde later dat Jongkind
onderweg met zwart krijt de landschappen vastlegde die hem
intrigeerden. Deze schetsen kunnen als uitgangspunt zijn gebruikt voor
de vervaardiging van een aantal etsen, waarop herkenbare topografische
situaties lijken te zijn afgebeeld.
|
|
| Het Gemeentemuseum
in Den Haag schonk in 2004 aandacht aan Jongkind met een
tentoonstelling. Het museum beschrijft Jongkind als volgt:
De 'vader van het moderne landschap' en 'de voorloper van de
impressionisten'. Een unieke combinatie van Hollandse afkomst en
Franse scholing.
|
| De trekschuitroute van Delft naar Maassluis
liep over de Hoornsekade en het jaagpad langs de oostzijde van de Gaag
naar Schipluiden.
Vanaf dit dorp werd de oostelijke kade langs de Vlaardingervaart
gevolgd. Bij het Schouw was een overzetveer naar het jaagpad langs de
Maassluisse Trekvliet. Jongkind kende deze route heel goed. Een aantal
van zijn etsen lijken geïnspireerd te zijn op beelden die hij van
deze vaarweg in zijn geest of in zijn schetsen heeft vastgehouden. Een
ervan betreft het rechthuis
van Zouteveen. |
Les deux barques a voiles
De afbeelding op deze ets uit 1862 is het rechtshuis van
Zouteveen aan het jaagpad tussen Schipluiden en Vlaardingen. De
zeilboten varen op de Vlaardingervaart. Op de achtergrond zien we twee
molens, waarschijnlijk van de Kralingerpolder en Dorppolder.
Vanouds staan er enkele bomen tussen de kade en het rechtshuis. Op de
voorgrond bevindt zich een stal. Het rechtshuis was een boerderij,
waarin twee kamers waren gereserveerd voor de uitoefening van het
bestuur.
|
"Les deux barques a voiles", Ets J.B. Jongkind, 1862
|
| De ligging van de boerderij was goed gekozen: aan een
belangrijke jaag- en vaarroute, nabij het overzetveer Schouw naar
Maassluis en een grote vaarsloot (de Slinksloot) in de
polder. Zouteveen is tot 1855 een zelfstandig poldergebied
geweest. In het rechtshuis vergaderden de bestuurders en werd recht
gesproken. Dit pand bestaat nog altijd, maar is geen boerderij meer.
De situatie die Jongkind in de 19e eeuw waarnam, is tegenwoordig nog
herkenbaar.
|
|
De Franse periode
In 1845 ontvangt Jongkind van de prins van Oranje een beurs om
zijn opleiding voort te zetten. In maart 1846 vertrekt hij naar
Parijs en trekt in als leerling bij de Franse schilder Eugène
Isabey (1803-1886). Langzaam verandert Jongkinds stijl. De verfijnde
romantische toets wordt losser en vrijer en zijn kleurgebruik
lichter en vrolijker. Samen met de Franse schilder Eugène Boudin (1824-1898) is hij
meestal te vinden aan de Normandische kust. In de zomer krijgen
Boudin en Jongkind bezoek van jonge impressionisten als monet
en manet.
De impressionisten worden sterk geïnspireerd door de nieuwe
schilderwijze van Jongkind en Boudin.
|
|
Honfleur 1865, Normandie, Jongkind.
|
| Omdat men in Frankrijk zeer gesteld is op Jongkinds
schilderijen met Hollandse onderwerpen, keert hij nog een aantal
malen terug naar Nederland. Hij kiest dan ook voor typische
onderwerpen als molens, schaatsers en havengezichten. Vanwege hun
grote invloed op de impressionisten worden Jongkind en Boudin
pre-impressionisten genoemd. Na Vincent
van Gogh wordt Jongkind als Nederlands invloedrijkste 19e eeuwse
schilder beschouwd. De schilderijen van Jongkind hebben niet
allemaal dezelfde hoge kwaliteit, die zijn aquarellen wel kenmerken.
Op 9 februari 1891 overlijdt Jongkind in het dorpje Saint-Egrève,
nabij Grenoble. Hij is begraven op de begraafplaats van Côte-Saint-André
in het district Isère.
|
Links en bronnen:
|
